VİDEO ANLATIM

DERS NOTLARI

Canlıların Sınıflandırılması Giriş

CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI

Canlılar benzer ve farklı özelliklerine göre gruplandırılmasına sınıflandırma denir. Sınıflandırma bilimi: Sistematik (Taksonomi)dir. Günümüzde canlıların anatomik yapısını ve genetik yapısını esas alan sınıflandırmaya Filogenetik sınıflandırma denir. Filogenetik sınıflandırmada canlıların organlarının yapısı, genetik özellikleri, sindirim sitemi, solonum sitemi, dolaşım sistemi, boşaltım, sinir, üreme sistemleri ve embriyonik gelişim evreleri dikkate alınır.

Homolog Organ:

Kökenleri aynı, görevleri farklı olan organlardır. Örnek: İnsanın kolu, yarasının kanadı, balinanın süzgeçi

Analog organ:

Kökenleri farklı görevleri aynı olan organlardır. ÖR: Yarasanın Kanadı, sinek kanadı

Tür: Kendi aralarında çiftleştiklerinde verimli döller meydana getiren yapı bakımından birbirine benzeyen bireyler topluluğudur.

Tür>>Cins>>Familya>>Takım>>SınıfàŞube>>Alem

Virüsler

Canlı ile cansızlar arasında geçiş formudur.

Virüslerin Özellikleri:

· Sitozlamaları yoktur.

· Organelleri yoktur.

· Enzim sistemleri yoktur.

· Solunum, sindirim, beslenme, boşaltım olayları yapmazlar.

· ATP üretemezler.

· Hareket ve aktif taşıma yapamazlar

· DNA ya da RNA’dan yalnız birisini bulundururlar

· Zorunlu parazitlerdir.

· Hücre dışında kristalleşirler.

· İçine girdikleri hücrenin metabolik faaliyetlerini ele geçirirler.

· Bazı virüsler sadece bir canlıda yaşarlar.

· Bir virüs ile hücre karşılaşırsa bu virüse karşı interferon salgılanır.

· İnterferon maddesi virüs hastalıklarına karşı bağışıklık sağlar.

· Antibiyotikler virüsleri öldürmezler. Virüslerin yaptığı hastalıklar aşı ile tedavi edilir.

· Bazı virüsler çok sık mutasyon geçirir. ÖR: Grip

· Bazı Virüsler: AIDS, Kuduz, Kızamık, Grip vb.

Şekil:Virüsün Çoğalması

· Bakteriyo Faj: İçerisine virüs girmiş bakteriye Bakteriyo Faj denir.

Monera Alemi

MONERA ALEMİ:

Hepsi prokaryot hücre yapısına sahiptir.
Hepsi tek hücrelidir.
Sitoplazma, hücre zarı, DNA, RNA ve ribozomlar bulunur.
Ribozom dışında organelleri bulunmaz.

1. Mavi-Yeşil Algler:

Tek hücreli canlılardır.
Bir kısmı koloni oluşturur.
Bu canlılarda klorofil bulunur.
Klorofil; fotosentez yapmalarını sağlar.
Havada, suda ,toprak da yaşayabilirler.
Havanın serbest azotunu bağlarlar. Bitki köklerine verirler. Böylece toprağın verimini artırırlar.

2. Bakteriler

Hepsi tek hücrelidir.
Prokaryot hücre yapısına sahiptirler.
Çekirdek zarı ve zarlı organelleri yokturlar.
Ribozomlar, DNA, RNA, sitoplazma ve hücre zarları bulunur.
Ayrıca bütün bakterilerde hücre çeperi bulunur.
Bakterilerin bir kısmında klorofil, kamçı, mezozom ve kapsül bulunur.

Kamçı: Aktif hareket yapan bakterilerde bulunur. Kuyruk görevindedir.

Klorofil: Fotosentez yapan bakterilerde bulunur. Bakterilerin besin ve oksijen üretmesini sağlar.

Kapsül: Aşırı soğukta ve sıcakta bakterilerin yaşama şansını artıran üçüncü bir örtüdür.

Mezozom: Oksijenli solunum yapan bakterilerde mitokondrinin görevini yapar.

Bakterileri şu şekilde gruplandırabiliriz

1:Şekillerine Göre:

Bakteriler, yuvarlak, çubuk, virgül ve spiral şeklinde olabilir.

2:Beslenmelerine Göre:

A. Ototrof Bakteriler:

Kendi besinini üreten bakterilerdir.

a) Fotoototrof (Fotosentetik) Bakteriler:

Klorofilleri bulunur ve fotosentezle kendi besinlerini üretebilirler.

b) Kemosentetik Bakteriler:

İnorganik maddeleri oksitleyerek ürettikleri ATP yardımıyla kendi besinlerini üretebilirler.

B. Hetetrof Bakteriler:

Kendi besinin üretemeyip hazır alan bakteriler

a) Saprofit (Çürükçül) Bakteriler:

Enzim sistemleri gelişmiştir. Tabiattaki bitki ve hayvan ölü ve artıklarını çürütüp, besin ihtiyaçlarını karşılarlar

b) Parazit Bakteriler:

Enzim sistemleri gelişmemiştir. Hazır besin tüketirler. Hastalık yapan bakteriler bunu örnektir.

3: Solunmalarına Göre:

a) Oksijensiz ( Anaerobik) Bakteriler:

Oksijenin olduğu yerlerde yaşayamazlar. Fermantasyon yaparlar ve toprağın altında yaşarlar.

b) Oksijenli (aerobik) Bakteriler:

Oksijen solunumu yaparlar. Oksijenli yerlerde yaşarlar.

c) Fakültatif Bakteriler:

Hem O2’li hem de O2’siz ortamlarda yaşarlar.

4: Üremelerine Göre:

a) Eşeysiz Üreme:

Bakterilerin hepsi bölünerek çoğalır yani mitoz bölünmeyle ürerler.

b) Eşeyli Üreme:

Bazı bakteriler sahip oldukları genetik özellikleri konjugasyon ile diğer bakterilere aktarır.Konjugasyon bir üreme şekli değildir.

Protista Alemi

PROTİSTA ALEMİ

Bu alemde bulunan tüm canlılar ökaryot hücre yapısına sahiptirler ve genelde bir hücreli canlılardır.

1:Siller:

Üzerinde küçük tüysü canlılar bulunur. Hetetrof canlılardır. ÖR: Terliksi Hayvan.

2: Kamçılar:

Organelli olarak kamçıları bulunur. Ayrıca kloroplastları bulunur. Gündüz fotosentez gece ise hetetrof belenir.

3: Kök Ayaklılar:

Belirgin bir şekilleri yoktur. Yalancı ayaklarıyla hem hareket eder hem de besinlerini içeri alırlar. Hetetrof beslenirler.

4: Sporlular:

Hayvanlar üzerinde yaşayan parazit hetetrof canlılardır. Sporla çoğaldıkları için bu ismi alırlar.

5:Cıvık Mantarlar:

Belirgin bir şekilleri yoktur. Çok çekirdeklidirler. Amip gibi hareket ederler. Eşeyli ve sporla çoğalabiliriler. Parazit ve saprofit beslenirler.

Şekil: Protista Alemi

Mantarlar Alemi

MANTARLAR ALEMİ:

Hepsi hetetrofdurlar.
Parazit ve saprofit yaşayanlarda bulunur.
Kök iletim demeti gibi yapıları bulunmaz.
Kloroplast bulunmaz.
Çok çekirdeklidir.
Çeperleri bulunur. Çeperin yapısında selüloz ve kitinde bulunur.
Nişasta depo etmezler. Glikojen ve yağ depo ederler.
Eşeyli ve eşeysiz çoğalabilirler.
Havada, karada,suda, bitki ve havyaların üzerinde parazit olarak yaşayabilirler.
Bir kısmı besin olarak kullanılır. Alglerle birleşerek Likenleri oluşturabilirler.
Şapkalı, küf, ağaç ve maya yapında kullanılır.
Besin, protein ve mineral bakımında zengindirler.

Şekil: Mantarın Yapısı

Bitkiler Alemi

BİTKİLER ALEMİ

Ökaryotturlar. Hepsi çok hücrelidir.
Hücre çeperleri vardır ve hücre çeperinin ana maddesi selülozdur.
Klorofil maddeleri kloroplast içindedir.
Kloroplasttan başka; kromoplast ve lökoplast gibi renk maddelerde vardır
Nişasta Depo ederler
Yeşil bitkilerin hepsi otorfodur. Işık enerjisini kimyasal enerjiye çeviriler.
Çoğu toprağa bağlı olduğu için yer değiştiremezler.
Sinir ve duyu sistemleri yoktur.

1: Tohumlu (Çiçekli) Bitkiler:

Hepsi damarlıdır.Kök, gövde ve yaprakları gelişmiştir. Eşeyli üremelerini tohum olarak gerçekleştirirler.Embriyoyu besleyecek besin depoları oldukları için kara yaşamına uyum sağlamıştırlar. Doku ve organları iyi gelişmiştir.

Tohumun meyve etrafımın örtüp, ötülmemesine göre iki alt bölüme ayrılır.

a) Açık Tohumlu Bitkiler.

Tohumları etrafında zar bulunmaz. Tohumlar kozalak etrafında bulunur. Bu tür bitkiler iğne yapraklıdır. Kışın yapraklarını dökmezler.

b) Kapalı Tohumlu Bitkiler:

Tohumlar meyve etrafında örtülmüştür. Çiçeklerinde taç ve çanak yaprakları vardır. Tohumlar çenek sayısına göre 2 alt gruba ayrılılar.

Tek Çenekliler: Tohumlarında sadece bir tane çenek yaprağı vardır. Kambiyom dokusu olmadığı için, enine kalınlaşma görünmez.
Çift Çenekliler: Tohumlarında 2 tane çenek Yaprağı bulunur. Kambiyoma sahiptirler

2: Sporlu (Çiçeksiz) Bitkiler:

Üreme ve gelişimlerinde çiçek oluşturmazlar. Spor oluşturarak eşeysiz üremiyi, gamet oluşturarak eşeyli üremeyi gerçekleştirirler. Bu iki üreme çeşidi birebirinin devamı şeklindedir ve bu olaya döl almaşı denir. Suya bağılıdırlar.

İletim demetleri bulunup bulunmamasına göre 2’ye ayrılırlar.

a) Damarlı Sporlu Bitkiler:

İletim demetleri olup, sporla üreyen bitkilerdir. Gerçek kök, gövde ve yapraklarda bulunmaz. ÖR: Eğreltiotu

b) Damarsız Sporlu Bitkiler:

Yaprak, kök veya gövdeleri yoktur veya çok basittiler. Bu tip vücut yapısına tallus denir. ÖR: Yeşil su yosunları, karayosunları

Hayvanlar Alemi

HAYVANLAR ALEMİ

Omurgalı ve omurgasız olmak üzere ikiye ayrılır. Çok hücreli, heterotrof ve yer değiştirebilen canlılardır.

1) Omurgasızlar

I) Süngerler : Basit yapılıdırlar. İskeletleri inorganik maddelerden yapılmıştır. Tatlı su ve denizde yaşayabilirler. Mezenşim adı verilen sıvının etrafında hücre tabakasının sarmasıylaoluşmuşlardır. Herhangi bir sisteme sahip değillerdir.
II) Sölenterler : Sindirim boşlukları vardır. Boşluk hem ağız hem anüs görevini yapar. Vücutları iki hücre tabakasından oluşur. Dışta yakıcı kapsülleri vardır. (Düşmana karşı koruyucu) Örnek : Deniz anası, Hydra, Mercanlardır.
III) Yassı solucanlar : Genellikle parazittirler. Sindirim sistemleri gelişmemiştir. Vücutta bulunan tek açıklık ağız ve anüs görevini yapar. Sinir ve üreme sistemi vardır. Örnek : Planaria, Tenya, Karaciğer kelebeği.
IV) Yuvarlak solucanlar : Sindirim sistemlerinde ağız ve anüs olmak üzere iki açıklık vardır. Bazıları hayvanlarda parazit olarak yaşarlar. Örnek : Barsak solucanı, kancalı kurt.
V) Halkalı solucanlar : Sindirim sistemlerinde özelleşmiş bölümler vardır. Kapalı dolaşım sistemine sahiptirler. Örnek : Toprak solucanı, Sülük.
VI) Yumuşakçalar : Vücutları yumuşaktır ve iskeletsizdirler. Bazıları kabukludur (midye). Suda ve karada yaşarlar. Örnek . Ahtapot, midye, salyangoz.
VII) Kabuklular : Dış iskeletlidirler. Üyeleri eklemlidir. Tatlı su ve denizlerde yaşarlar. Örnek : Karides, yengeç, istakoz.
VIII) Örümcek, Akrep ve Keneler : Eklemli dört çift ayak taşırlar. Antenleri yoktur. Zehir bulunduran bir bez taşırlar.
IX) Böcekler : Çoğu karada yaşar. Vücutları baş, göğüs ve karın olarak üç bölmeye ayrılır. Genellikle üç çift ayak, iki çift kanat taşırlar. Trake solunumu yaparlar. Dolaşım sistemleri açıktır. Örnek : Bit, arı, çekirge, sinek, ipek böceği.
X) Derisi dikenliler : Deniz hayvanlarıdır. Açık dolaşım görülür. Solunum solungaç, deri veya keselerle yapılır. Hareketlerini vücutlarından çıkardıkları diken gibi çok sayıda ayakları ile yaparlar. Örnek : Deniz kestanesi, deniz yıldızı gibi.

2) Omurgalılar :

Ortak Özellikleri :
1- Sırtta sinir kordonu ve sinir ipi bulunur.
2- Solunum organları yutak ile bağlantılıdır.
3- Omurga denilen ortak bir iç iskelet yapıları vardır.
4- Dolaşımları kapalıdır.
Bu şubede 5 sınıf canlı grubu vardır.

I) Balıklar : İç iskeletleri kıkırdak veya kemiktendir. Genellikle yüzgeçli ve pulludurlar. Solungaç solunumu yaparlar. Kapalı dolaşım sistemine sahiptirler.
II) Kurbağalar : Karada ve suda yaşayabilirler. Larva döneminde solungaç, ergin dönemde akciğer solunumu yaparlar. Soğuk kanlı canlılardır. Örnek : Su ve Kara kurbağaları, semenderler.
III) Sürüngenler : Vücutları keratin pullarla kaplıdır. Derilerinde ter bezleri yoktur. Örnek : Yılan, Kertenkele, Timsah, Kaplumbağa soğuk kanlı canlılardır.
IV) Kuşlar : Vücut sıcaklılkları sabittir. Bu yüzden sıcak kanlıdırlar. Kanat ve tüy taşırlar. Kalpleri 4 odacıklıdır. Dolaşım sistemleri kapalıdır.
V) Memeliler : Sıcak kanlıdırlar. Derilerinde genellkle kıllar bulunur. Yavrularını sütle beslerler.Kalpleri dört gözlüdür. Denizde ve karada yaşayabilirler. Örnek : Yarasa, Fok balığı, Kirpi, Sincap, Tavşan, Balina, Yunus, İnsan vs.